Biraz ters köşe yapayım.
Biliyorsunuz, insanoğlunun en büyük tartışmalarından biri özgür irade olup olmadığıdır. Klasik tanıma göre hiçbir dış zorlamanın veya belirleyici etkinin altında kalmadan seçme yetisi demektir. Bunun için insanın, hiçbir referans noktasının bulunmadığı bir ortamda karar vermesi gerekir. Peki bu yeterli midir? Hayır. Çünkü insan, öz farkındalığı gereği kendi kendine gönderim yapabilen bir varlıktır. Dolayısıyla dış etkiler olmasa bile, insan kendi öz farkındalığının tesirinden kurtulamaz.
Buradan şu sonuç çıkar: Özgür iradenin olabilmesi için insanın öz farkındalığa da sahip olmaması gerekir. Ancak öz farkındalığı olmayan bir varlık, karar verebilen bir özne de olamaz. Yani özgür irade için gerekli koşullar sağlandığında, özgür iradeyi taşıyacak özne ortadan kalkar.
Demek ki klasik anlamda özgür irade tanımı baştan problemli ve kendi içinde çelişkili bir kavramdır. Dolayısıyla, bu tanım üzerinden yapılan özgür irade tartışması boş bir tartışmadır.
Saygılarımla
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder